Virus SARS-CoV-2 kao RNA virus ima sklonost mutiranju, pa je tok pandemije i kliničke manifestacije ovisan o vrsti genskih promjena.
Alfa varijanta
Prva značajna mutacija u odnosu na nulti orginalni Wuhan tip virusa dogodila se u V. Britaniji u septembru 2020. godine, a zatim se proširila i u SAD i u najmanje 114 država. Alfa varijanata ima 23 mutacije, koje su i u Spike proteinu na površini virusa, a praktično je povećala brzinu transmisije i izazivala teže oblike bolesti. Dokazana je efikasnost mRNA vakcina u prevenciji simptomatske infekcije bolesti.
Beta varijanta
Zvanično nazvana B1.351, otkrivena u Južnoj Africi u maju 2020. godine, a proširila se u 48 zemalja svijeta. Varijanta ima 8 dokazanih mutacija koje omogućavaju bržu vezu za ACE2 receptore na ljudskim stanicama, te veću otpornist na neutraliziraća antitijela čovjeka. Prenos je 50% brži u odnosu na Alfa varijantu, a klinička slika bolesti je teža i vezana za pojavu komplikacija. Efikasnost vakcina je smanjena.
Gama varijanta
Otkrivena je u novembru 2020. godine, sa nazivom P.1. u Brazilu. Bolest sa ovom varijantom proširila se u Japan i u 74 drugih zemalja, pretežno u Južnoj Americi. Mutacije su slične kao kod beta varijante na spike proteinima virusa, a izazivaju sličnu kliničku sliku.
Delta varijanta
Zvanično je nazvana B.1.617.2 a otkrivena u Indiji u oktorbru 2020. godine. Ovaj mutant se proširio u preko 100 zemalja i postao je dominantan soj u svijetu u tom periodu. Najvažnije mutacije u ovoj varijanti su na spike proteinu i dozvoljavaju virusu vrlo čvrstu vezu za ACE2 receptor i brži prolazak u stanice čovjeka. Najbrže se prenosi u odnosu na ranije varijante. Ima osobinu da je otporniji na imunološki odgovor čovjeka, ali i na vakcinu. Sve dosadašnje vakcine imaju manji procenat zaštite za pojavu bolesti, ali imaju međusobne razlike( 60-90%).
Eta varijanta
Na početku je nazvana B.1.525, a otkrivena je u V. Britaniji i Nigeriji u decembru 2020. godine, te se proširila u 68 zemalja svijeta. Mutacije ovog tipa virusa su slične mutacijama Alfa tipa koje omogućuju virusu da izbjegne djelovanje neutralizirajućih antitijela čovjeka. Zbog ovog efekta tretman bolesnika sa monoklonalnim antitijelima je neefikasan. Neutralizirajuća antitijela proizvedena vakcinom imaju slabiji efekat u zaštiti od pojave bolesti.
Iota varijanta
Ova varijanta virusa je otkrivena u SAD (New York) krajem 2020. godine i ima dvije važne mutacije na spike proteinu. Ovaj mutant ne izaziva teže forme bolesti, niti povećava rizik za infekciju nakon vakcinacije.
Kappa varijanta
Ovaj mutant virusa ima naziv B.1.617.1, otkriven je u Indiji krajem 2020. godine, a ima 7-8 mutacija na spike proteinu. Ove mutacije omogućuju virusu brži transport preko ACE2 receptora u unutrašnjost stanice i bržu replikaciju, a zatim i veću otpornost na neutralizirajuća antitijela (prirodna ili nakon vakcine). Nije poznato kako djeluje na težinu kliničke slike bolesti.
Lambda varijanta
Lambda varijanta je otkrivena u Peru kao C.37, a proširila se u 29 zemalja Južne Amerike, te predstavlja dominantni soj. Ova varijanta ima 7 mutacija u strukturi u odnosu na prvi virus iz Wuhana i sve mutacije su na spike proteinu. Zahvaljujući ovim mutacijama virus brže ulazi u stanice i djelimično je otporniji na prisustvo odgovarajućih antitijela, jer ga antitijela u potpunosti ne prepoznavaju.
Mu varijanta
Ova varijanta ima naziv B.1.621 i otkrivena je u Kolumbiji početkom 2021. godine. Ima slične osobine kao beta varijanta, a otkriven je u 39 zemalja svijeta.
Omikron varijanta
Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) je novu varijantu mutacije Omikron imenovala kao B.1.1.529 ili VOC, a otkrivena je na uzorcima pacijenata u Južnoj Africi u novembru 2021. godine. Glavna karakteritika ove varijante virusa su mnogobrojne mutacije, 30 mutacija samo na spike proteinu. One su odgovorne za promjene u kliničkoj slici, brzini širenja i načinu ulaska u tijelo čovjeka. Nove osobine omikrona dovele su do novog sučeljavanja čovječanstva sa novim rekordnim podacima o broju dnevno zaraženih, hospitalioziranih i brojem smrtnih ishoda, tako da i dalje vlada opšta neizvjesnost, panika i strah. Postoji opasnost od kolapsa zdravstvenih sistema čak i u razvijenim zemljama.
